Shkruan: Kim MEHMETI

Në dhomën time të punës, në një nga raftet me libra, me vite qëndronte një arkëz ku ruaja “eksponatet” nga kohët e fëmijërisë dhe rinisë sime të hershme. Por, në vitet e mëvonshme, ashtu siç rriteshin fëmijët e mi, arkëzën me thesarin e trashëguar nga e kaluara, e ngjitja gjithnjë e më lartë në raftet e bibliotekës, që të mos e arrinin ata kureshtarë që donin të zbulonin çdo fshehtësi timen, duke fshehur nga unë gjitha sekretet e tyre. Tani, kur ata janë më të lartë se unë, kur e “pushtuan” edhe territorin e vetëm ku kisha shpalosur flamurin e pavarësisë sime – pra, kur përvetësuan edhe dhomën time të punës, kur zbuluan çdo sekret nga e shkuar ime – as që mundohem atë ta fsheh, andaj arkëza qëndron e pambrojtur mbi tavolinë. Mbase pasardhësve të mi ajo u ngjanë si një objekt i rënë nga ndonjë planetë e panjohur që e shëmton dhomën, andaj shpesh e ç’vendosin majtas e djathtas, duke ma bërë me dije se është e tepërt, se nuk shkon aty pranë kompjuterit dhe se duhet t’i gjejë ndonjë vend më të përshtatshëm. Edhe unë nuk dorëzohem: posa e shoh se e kanë vënë nën tavolinë, e kthej në vendin e mëparshëm. Dhe sa nuk u them: të kaluarën mund ta fshehësh nga të tjerët, por jo edhe nga vetvetja, ngaqë ajo të vjen pas si hija e hijes sate.  

Sa herë që e hap kapakun e saj, më bëhet se dëgjojë zhurmën e thirrjeve të largëta të kohëve të shkuara. Aty ruaj  edhe kartolinat e para, me të cilat më uronin Vitin e Ri ata që i doja e më donin. Në mesin e tyre është edhe një që më ngjall ndjesi të ngrohta, që më bënë të qesh edhe kur jam i lodhur dhe i bezdisur nga kjo përditshmëri. Në ballinën e saj, si një qëndismë e bukur shkronjash, është shkruar emri im dhe dy fjalët ndjellëse: “Të dua!” Askush përpos meje nuk e din se atë kartolinë nuk ma kishte dërguar Luljeta e nënshkruar nën rreshtat që më dëshironin vit të ri me përplot ditë festive,  por unë ia kisha adresuar vetvetes. Edhe atë vetëm sa ta shihnin e të kuptonin të gjithë mburravecët e klasë sime se edhe i tillë siç isha, i ndarë mes atij që nuk i donte lojërat fëmijërore dhe atij që merrej me ëndërritje të kota, isha çun që kishte të dashurën e vet. Me çka ia dola t’i çoja të më shikonin me zili. Kuptohet, atyre shpejtë u kaloi xhelozia, por në mua mbeti e përjetshme bindja se lehtë është t’i gënjesh të tjerët, por është e pamundur ta gënjesh vetveten, se nuk jemi atë që mendojnë të tjerët për ne, as të atillë siç duam të na shohin të tjerët, por vetëm ai që e ndjejmë në vetvete.     

            Ka vite që arkëza me “eksponatet” që më rikujtojnë vetëgënjimet fëmijërore dhe ëndrrat rinore, nuk është më pjesë e sekreteve të mia të vogla, por është bërë pronë “publike” që u takon edhe fëmijëve të mi, të cilët, si të ishin kryesues të ndonjë partie politike shqiptare në pushtet, ngadalë dhe bindshëm e “privatizuan” dhe e shpallën pronë të tyre edhe atë që nuk u takon, përfshi të shkuarën dhe të ardhmen time. Në atë arkëz ruaj edhe një shami të vogël, të cilën nëna ime gjithmonë e mbante në xhepin e jelekut të vet. Ajo shami nuk ma rikujton vetëm shtatin e sajë të bukur, as vetëm sytë e saj bojqielli që i fshinte me të, por edhe zërin e ëmbël kur ia thoshte këngës së mëngjesit, thuajse vetëm sa të na përgëzonte ditën e re që do e jetonim. Shamia m’i rikujton edhe lotëderdhjet e mbrëmjeve të nënës, ato dënesje të heshtura, të cilave shpesh u dorëzohej pasi na vinte në gjumë. Shamia e nënës mi kujton netët kur doja t’i afrohesha e ta pyesja se vallë vajtonte ditën që kishim lënë pas e që nuk do kthehej kurrë më, apo njerëzit e dashur që i kishte humbur përgjithmonë. Por, asnjëherë nuk ia ndërpreva as këngën e mëngjesit, as lotëderdhjet e orëve të vona të natës. Edhe atë jo vetëm ngaqë e doja çmendurisht edhe pse më kishte lindur me të meta të mëdha – me një shpirt të ndjeshëm e të shqetësuar që edhe fëmijën në mua nuk e lejonte të fëmijëronte – por  ngaqë kënga e saj e mëngjesit më ngjante në himne që madhëronte ardhjen e ditës së re, e lotëderdhjet e mbrëmjes, si ninulla që i vinin në gjumë kujtimet që kishte lënë pas vetes dita që sapo ishte bërë pjesë e së shkuarës. Dhe që atëherë u mësova të festojë çdo  lindje të ditës së re dhe t’i vë në gjumë kujtimet e së kaluarës sime.

            Arkëzën ku ruaj edhe orën e xhepit të babait tim, shpesh e hapin edhe fëmijët e mi. Ora e babait është i vetmi “eksponat” që ata duan ta përvetësojnë, ngaqë e dinë se është e shtrenjtë, me çka më ngjasojnë në qeveritarët e “Shqipërive” tona, të cilët na e morën çdo gjë të vlefshme që kishim, duke dëshmuar kështu se jemi në duart e të mençurve pa moral dhe të moralshmëve pa mençuri. Dhe sa herë që e marrë në duar atë orë, sa herë që dëgjojë tik-takun e saj, më rikujtohen hapërimet e lehta të babait, shohë si hapet ngadalë dera e sallonit, si ai ulet përpara televizorit, si e nxjerr nga xhepi orën dhe e barazon me atë që paraqitej në ekran para se të fillonin lajmet qendrore të mbrëmjeve. Pastaj, përnjëherë më bëhet se e shohë babin tim si çohet nga kolltuku, si shikon nga unë dhe më thotë: “Këta nuk dinë asgjë!” Kurrë nuk e pyeta se cili ishte lajmi që e priste, si i kishte vlerësuar si të paditur ata që përgatisnin ditarin qendrorë televiziv. Ku ta dish, mbase ai priste që një herë të vetmen, në ditarin e mbrëmjes, të përfshihej edhe lajmi i keq se përgjithmonë ishim ndarë edhe nga një ditë e jetës sonë. Pra, pasi e barazonte orën e vet të xhepit me atë që paraqitej në ekranin televizivë, pasi dëgjonte edhe parashikimin e motit për të nesërmen socialiste, çohej nga kolltuku, më shikonte  me dhembshuri, ashtu siç shikohet ai që nuk është i vetëdijshëm se jeta nuk ka kohë të tanishme, se ajo përbëhet vetëm nga një tik-tak ku gërshetohet e kaluara që e kujtojmë dhe e ardhmja që e presim të vijë. 

Në arkën ku ruaj eksponatet që më rikujtojnë fëmijërinë dhe rinin time të hershme, ka me qindra fotografi dhe panorama të vjetra të Shkupit dhe të qyteteve tjera shqiptare. Sa herë që i shfletoj, gjithmonë kur shikoj ato pamje të qytetit tim, më bëhet se nuk kam ndryshuar vetëm unë,  por edhe vetë natyra ku jam rritur e kaluar jetën. Më bëhet se edhe  malet përreth, si edhe lumi që Shkupin e ndanë tani më ndryshe seç e ndante dikur, nuk janë ato që joshnin fëmijën dhe rioshin e dikurshëm në mua. Duke shikuar në fotografitë dhe panoramat e vjetra lumin e vendlindjes sime, filloj të hamendemi se ç’mban mend ai nga qyteti i dikurshëm, se çka ndërmend ai nga e kaluara e shkëmbinjve dhe maleve përreth tij, duke harruar se valët e lumit vetëm njëherë mund të lagin brigjet dhe të njëjtin gurë, se ato kurrë nuk kalojnë dy herë mbi të njëjtin shtrat, se valët e tij vjedhin me shikim vetëm atë që për një çast pasqyrohet në syprinën e tyre, se ato vazhdojnë rrjedhën duke shlyer pamjen e mëparshme me atë të ardhmen, njësoj siç shlyejmë në imagjinatë tonë mendimin e mëparshëm me atë që vjen i paftuar në çastin e ardhshëm. Valët e lumit, njësoj si ditët që vijnë e shkojnë, janë si pëlhurë e pafundme ku pasqyrohet ajo që ato kanë parë në çastin kur kanë kaluar pranë një peme të gjelbëruar, e të cilën, një hap më tej, e ka fshirë hija e ndonjë ndërtese të lartë me plotë dritare, pas xhamit të së cilave, ndonjë sy fëmije, ka përcjellë rrjedhën e lumit, duke pyetur veten mos vallë i njëjti ujë sillet rreth e rrotull shtratit, duke iu rikthyer gjithmonë vendit ku për herë të parë ka dalë nga barku i tokës.

Kartolinat dhe panoramat e vjetra, shamia e nënës, ora e xhepit e babait tim…,  janë kronika me e saktë e së shkuarës sime. Sa më të vjetra bëhen ato sende që kanë qenë pjesë e jetës sime, aq më i zëshëm bëhet rrëfimi i atyre  që nuk janë më. Andaj, sa herë që fëmijët e mi e ç’vendosin arkëzën ku ruaj “eksponatet” e së kaluarës sime, gjithnjë e më shumë më ngjajnë në politikanët shqiptarë që mendojnë se çdo gjë fillon dhe përfundon me ata. Dhe kam vendosur që natën kur do kremtojmë ardhjen e këtij viti të ri, atyre t’ ua zbuloj rrëfimet e fshehta që dëgjoj kur marr në duar “eksponatet” e arkëzës sime të vogël. Rrëfime që i japin zë të sotmes sime dhe të ardhmes së tyre.