Shkruan: Ali ALIU

 I pyetur në një takim në Tiranë se si e ndjen vehten aty ku vepron, Kim Mehmeti u përgjigj shkurt: Si në mes të shkretëtirës! Në pyetjen e mëtutjeshme se si e përballon këtë kalërim nëpër atë shkrertëtirë, ai shtoi: “Kam mësuar të shijoj bukurinë e kaktusëve dhe të gjej prehje në oazat e pakta që kam – dy-tre miq që janë shumë më të mirë se unë dhe më durojnë të këtillë çfarë jam dhe fëmijët e mi që i dua më shumë se veten!”  Këtë e thotë për veten shkrimtari i shkallës kombëtare dhe personaliteti i shquar i kulturës shqiptare. Me mbi dhjetë librat në prozë – tregime dhe romane – ai zë vend reprezentativ në letërsinë bashkohore shqiptare. Është i përkthyer edhe në disa gjuhë botërore. Botimi i romanit të tij “Fshati i fëmijëve të mallkuar” dhe i tregimeve në hapsirën e gjuhës gjermane, pati jehonë pozitive ndër faqet e shtypit letrar më prestigjioz të kësaj gjuhe. Në qarqet letrare dhe intelektuale të Tiranës dhe Prishtinës, i ardhuri nga “shkretëtira” gëzon reputacion të krijuesit të dorës së parë, është gjithmonë i mirëpritur. “Vetëm në Prishtinë dhe Tiranë ndjehem ai që jam – shkrimtar!” – thotë Kim Mehmeti. Ndërkaq, në Maqedoni, në Shkupin ku ka lindur dhe ku jeton, me që fatkeqësisht nuk eksiston opinioni letrar kulturor shqiptar, Kim Mehmeti shkrimtar është gati i panjohur. Njësoj si kallaballëku i Lidhjes në regjistrin e dhjetra, në mos qindra emrash. Por, ai, Kim Mehmeti, në këtë hapsirë është i njohur si kolumnist i talentuar, i rreptë dhe, sidomos i guximshëm: në çaste dhe situata kur rrallëkush e çel gojën, në çaste krizash dhe rreziqesh, ai është në ballë – në mbrojtje të kauzës shqiptare, në Maqedoni dhe në tërë hapësirën shqiptare.

Për Kim Mehmetin shkrimtar, në disa shkrime për veprën letrare të tij, kam shfaqur opinionin publik. Në vlerësimet e këtyre shkrimeve del e qartë bindja se proza tregimtare dhe romanore e Kimit, është një vlerë artistike që do t’i rezistojë kohës dhe se do të mbetet vlerë e përhershme në trashëgiminë tonë shpirtërore dhe kulturore.

Por, Kim Mehmeti si publicist – polemist, është po aq atraktiv dhe origjinal, si edhe shkrimtar. Dhe në këtë fushë, në këtë sferë ai është një Kim tjetër, Kimi që kompleton kaptinën e jetëshkrimit publicistik të vet dhe të guximit të vet qytetar. Nga kjo perspektivë , siç u tha në fillim, Kim Mehmeti, në radhë të parë ka dëshmuar guxm, kurajo intelektuale, gati të vetme dhe të vetmuar më këtë pjesë të hapësirës shqiptare. Përballë oponentëve (gjithnjë kam parasysh shkrimet dhe dialogjet televizive të tij në mediat në gjuhën maqedonisht), Kimi ka rrezatuar refleks dhe shkathtësi të rrallë, dije dhe elokuencë të përsosur.

Në çastet dhe situatat më dramatike nga historia e viteve të fundit në këtë pjesë shqiptare, atëherë kur heshtin pushtetarë e lidershipa, kur nuk u dëgjohet zëri “intelektualëve” që çirren e rahin gjoks publikisht para miletit shesheve e nëpër mitingje, zëri që nuk ka munguar si protestë e revoltë, si akuzë kundër dhunës dhe si përkrahje kërkesës së drejtë të shqiptarëve, ka qenë thuajse vetëm ai i Kim Mehmetit. Le të kujtojmë reagimet e tij – gjithnjë në shtypin maqedonas dhe në atë të huaj, jo në sheshe ku shqiptarët i shesin patriotizëm njëri tjetrit – lidhur me intervenimin e policisë maqedonase në Gostivar, apo shkrimet e botuara gjatë konfliktit të armatosur shqiptaro-maqedonas në vitin 2001. Dhe shumë e shumë shkrime e polemika të tij, vënë përballë të gjithë reagimeve të intelegjencisë shqiptare, lidhur me situatën në fjalë në Maqedoni, janë të paarritshme.

Dihet poashtu se Kim Mehmeti nuk i ka mbetur borxh asnjë kritike apo sulmi publik në mediumet maqedonase, nga cila do ngasje apo motiv që i vjen. Dhe me që parimi dhe perspektiva nga cila i shtron ai çështjet (kryesisht nga sfera e barabarësisë së shqiptarëve në Maqedoni), kryesisht janë të drejta, nga të gjitha duelet e ngjajshme, Kimi del fitues. Në shumicën e këtyre debateve, lexuesi apo dëgjuesi shqiptar, e ndjen sikur ai, Kimi, flet me gjuhën e tyre, sikur e thotë atë që e ndjejnë edhe ata. Por, bie në sy se kjo nuk ndodh – apo më rrallë ndodh – edhe në mediumet në gjuhën shqipe! Pse?

Përkundrazi, në shtypin në gjuhën shqipe në Shkup – ku thuajse kurrë nuk është thënë diçka pozitive për të – herë pas here botohen shkrime që e sulmojnë Kim Mehmetin me reportoar të pasur ofendimesh. Cilët janë këta, pse e bëjnë këtë, nga cilat ngasje dhe nga ç’erëra dhe motivime? Pikërisht ky ishte shkasi që, para disa ditëve, lidhur edhe me një sulm të tillë, e pyeta Kimin pse nuk reagon, në përputhje me stilin dhe temperamentin e tij të njohur, pse hesht. Dhe ja cili ishte afërisht shpjegimi i arsyes së heshtjes së tij ndaj këtyre sulmeve: polemikën me oponentët maqedonas e kam më të lehtë, me që ata kryesisht e ruajnë një vijë që nuk guxon të kalohet. Ata, bie fjala, mund të më akuzojnë si nacionalist, si shovinist, si njeri që nuk e ka kulturën politike, që s’ka gjuhë dhe finesa diplomatike etj. etj. Por ama asnjëri dhe asnjëherë nuk më kanë thënë se nuk jam shkrimtar, përkatësisht se jam i shpikur, se jam pseudoshkrimtar, pseudointelektual, asnjëher nuk më kanë thënë se jam çalaman, se jam me një sy, se kam gërbë apo se nuk mund të më thuhet as tradhtar i kombit se nuk qenkam shqiptar. Se jam shkrimtar i madh apo i vogël e kanë thënë dhe e thonë kompentetet, për këtë se jam pa një sy, apo pa një krah, kjo duket në foto, në ekran. Të gjitha këto, në formë “letrash” lexuesish apo “editorialesh” më janë thënë në shtypin e këtushëm shqiptar, thotë ai.   Sepse në këto media mund të thuash ç’të vjen në gojë, atë që të pjell fantazia e sëmurë nga zilia apo urrejtja, për të zbavitur atë shtresë lexuesish që thonë: e lexove, ia kishte shkërdhyer n… ai azgan gazetari Kim Mehmetit. E ky azgan gazetari është një hiç, një zero që ka në dipsozicion faqe gazete të një hiçi tjetër.

Kështu është në provincat e pakulturuara kulturore, thotë Kim Mehmeti. E din çka, vazhdon ai, kam vetëm një zili në vetvete: atë ndaj kolegëve të mi në Tiranë dhe Prishtinë, ku e di që edhe atje ka çmos, por ama gjen katër veta me të cilët mund të bisedosh hapur, ku, në mos më shumë dihet se edhe ai që të kritikon nuk i ka marrë orët letrare në ndonjë çajtore apo në selitë partiake por ka lexuar ndonjë libër. Unë nuk dua t’u bie  në qafë atyre që mundohen të dalin nga pozita e inferioritetit shumëdekadësh, atyre që sot si edhe dje, e ndjejnë veten të fortë  vetëm me mbulesën e ndonjë amblemi partiak, të cilët duke mos mundur t’u bëjnë ballë të fortëve në politikë u vërsulen të pambrojturve,  prandaj edhe nuk më frymëzon e as më kënaq polemika me të tillë krtikë e oponentë në mediumet tona në Maqedoni. Përkundrazi, atyre u lejoj të stërviten, të shërojnë komplekset dhe frustracionet  duke e “bërë Kimin copa”, me që janë të baltës dhe të brumit tim: e kuptoj fare mirë se ku u dhemb, cilin dhëmb e kanë të sëmurë, e di se nuk kanë mundur të realizohen të atillë çfarë janë, të zhvillohen në mënyrë të natyrshme njësoi  si bashkëqytetarët tanë maqedonas, kritikat e të cilëve më inspirojnë sepse përballem me ata që mendojnë se ne nuk dimë dhe nuk mundemi. Të mos keqëkuptohemi: ka shqiptarë këtu – e lere më në Tiranë e Prishtinë – të cilëve unë u përkulem, të cilët më japin krah dhe guxim, por për fatin tim ata deri tani nuk më kanë  kritikuar, me siguri duke e ditur se nuk do të mund t’u përballoja kritikave të tyre, – e përfundon sqarimin e heshtjes Kimi me një buzëqeshje.

Mbase Kim Mehmeti ka të drejtë. E tëra kjo që ndodh me të në mjedisin ku jeton dhe vepron përbën portretin grupor  të provincializmit tonë. Përbën panoramën e “shkretëtirës” kulturore dhe mediale në të cilën më vështirë e kanë ata që veprojnë sipas parimit: vlerëso dijen dhe veprat e tjetrit, mirëpo kujdesu për nderin e tjetrit njësoj si për tëndin! Si edhe ata që nuk bëjnë asgjë për t’u stolisur me diademat populiste të thurura me fjalë të mëdha e aspak punë, por duke e ditur se njeriu ka vetëm “dy gishta ball”, se mund t’i gënjesh të tjerët, por jo edhe vetveten, se është lehtë të “shqiptarosh” mes çajtoreve dhe shesheve përplot me shqiptarë, por shumë vështirë është të mbrosh dinjitetin vetjak – me atë edhe atë grupor –  kur përballesh me ata që mendojnë se ende jemi në fazën e sharaxhinjëve, ku janë aq të kollajshme dhe aq të bollshme ofendimet primitive. Por, kalorësi i kësaj “shkretëtire kulturore”, siç e quan Kim Mehmeti vendin ku vepron, siç duket vepron sipas parimit: bëje atë që mundesh dhe aq sa mundesh e të tjerët le të vlerësojnë ashtu si dinë dhe aq sa dinë. Apo, vepro dhe bëj gjëra nga të cilat, nëse nuk ke pse të mburresh, mjafton të mos kesh pse të turpërohesh. Mbase kjo është ajo që e mban “mbi kalë” edhe në rrethana kur të gjithë mendojnë se e ka “tejkaluar vijën e kuqe” me kritikat e veta. Mbase kjo është ajo që oponentët e tij maqedonas i çon t’u ikin polemizimeve dhe debateve publike me të ndërsa mediumet shqiptare në Shkup t’a heshtin apo përmendin vetëm në kontekst të “askushit”. Ndërkaq ai shpesh di të thotë: të tillë do vazhdojmë t’i kemi oponentët dhe replikuesit publikë – nuk mund t’i kemi më të mirë nga ç’i meritojmë.