Bisedë me shkrimtarin dhe publicistin Kim Mehmeti
Filozofinë për shkrimtarin i cili bëhet i famshëm vetëm pasi të vdes, e kanë shpikur ata vepra e të cilëve do vdes ditën që do varroset autori i saj. Tirana e Prishtina, dinë t’I gëzohen çdo të arrire tonë, si pjesë e arritjeve tona mbarëkombëtare. Sa për veten, në Shqipëri dhe Kosovë ndjehem më shumë shkrimtar se sa këtu ku jetoj…
Vedat MEMEDALIU
Romani "Vitet e urithit" të shkrimtarit dhe publicistit nga Maqedonia, Kim Mehmeti ka fituar çmimin vjetor për letërsi që ndahet nga Grupi "KOHA" në Prishtinë. Ky shpërblim jepet nga kompania Koha, e cila është e themeluar nga i biri i Rexhai Surroit, Veton Surroi dhe kap vlerën prej katër mijë euro, ku tri mijë shkojnë për laureatin në letërsi dhe një mijë për atë të gazetarisë, i cili kësaj radhe nuk u dha fare, megjithëse kishin konkurruar një numër jo edhe aq i vogël i gazetarëve. Për çmimin "Rexhai Surroi" për letërsi kishin konkurruar 43 autorë me 50 tituj, ndërsa në gazetari kishin konkurruar 22 gazetarë me gjithsej 35 shkrime. Megjithatë, siç thane anëtarët e Komisionit, shkrimet e dërguara në kategorinë e gazetarisë, fatkeqësisht, nuk kishin arritur t’i plotësojnë kriteret dhe në këtë mënyrë, juria e kishte parë të arsyeshme mos ta japë fare këtë çmim. Ndryshe, për shpërblimin për letërsi, në mesin e 50-të konkurruesve ishte
edhe Fatos Kongoli, Ben Blushi, Agim Gjakova, Diana Çuli, Petrit Palushi dhe të tjerë. Me këtë rast, shkrimtari Mehmeti për gazetën KOHA shpreh domethënien e çmimit, tregon se së shpejti, krahas botimit të një libri që iu bë në gjuhën bullgare dhe gjermane, do të botohet edhe në gjuhën kroate dhe sllovene.
KOHA: Opusi juaj artistik, së fundi u vlerësua edhe me një çmim, me atë të Grupit medial KOHA, për romanin më të mirë vjetor. Ç’domethënie ka për ju ky çmim?
K.Mehmeti: Njeriu ngandonjëherë çmimet i ndjen edhe si shpërblim për kohën e harxhuar të bëjë diçka, ato janë edhe iluzion se çkadoqoftë mund ta kompensojë lodhjen tonë dhe kohën e harxhuar për të shkruar një vepër, ato janë edhe iluzion se mirë kemi “shitur” më të vlefshmen që kemi – aftësitë dhe kohën e harxhuar. Andaj çmimet janë gëzim i çastit, e puna dhe veprat që lë pas njeriu, mund të jenë diçka më jetëgjatë. Ky çmim për mua ka domethënie e kurorëzimit të një rrugëtimi tim disavjeçarë, që filloi në SH.B. “Rilindja”, ku si fillestarë më thanë: “Do bëhesh shkrimtarë”, e që mbase u mbyll me marrjen e këtij çmimi kur Prishtina më tha: Je bërë shkrimtar. Ndjehem mirë që këtë e tha Kosova, sepse në fshatin tim thonë: Nëse arrin të ulesh në krye të odës të burrave kosovarë, kjo do të thotë se sadopak je burrëruar.
KOHA: Viteve të fundit keni qenë mjaftë produktiv. Kohë më parë një libër i juaj u botua edhe në gjuhën bullgare. A do të thotë kjo se tani, që natyrisht do të ishte ëndërr e çdo krijuesi, hapni shtegun për t’u përkthyer edhe në gjuhë tjera.
K.Mehmeti: Ju gënjen ai krijues që thotë se nuk do donte të komunikoj me sa më shumë lexues. Njësoj siç ju gënjen ai krijues që thotë se nuk e intereson të arrijë suksese më të mëdha. Dhe nuk është fare jokrijuese dhe jonjerëzore të kesh ambicie. Jokrijuese dhe jonjerëzore është të mos dish t’i kontrollosh ambiciet tua, jokrijuese dhe jonjerëzore është kur lejon që ambiciet të shndërrohen në sëmundje, e cila sëmundje të çon t’i urresh gjithë më të suksesshmit se ti. Unë do doja të arrijë sukseset e Kadaresë e të Kongollit, por unë ata nuk i urrej shkaku se janë më të mirët e letërsisë të cilës i takoj, përkundrazi, mburrem që i takojnë letërsisë sime, u gëzohem sukseseve që ata arrijnë në botë dhe që janë bërë pjesë e bibliotekës botërore. Pra, mua më gëzon botimi i romanit tim në gjuhën gjermane e bullgare, si edhe ai që së shpejti do botohet në gjuhën kroate dhe sllovene.
KOHA: Se ka krizë të leximit në Maqedoni, kjo gjithsesi është evidente. Qëllimisht nuk thamë se libri shqip është në krizë, sepse ai botohet nga kush që mund të arrijë. Pra, pyetja jonë është pse ka krizë të leximit?
K. Mehmeti: Kure rrënohet një sistem vlerash, e ndërtohet një i ri, nën rrënojat e tij, i pari që më së shumti pëson, është arti. Në të gjitha kohët dhe në të gjitha shoqëritë, ka diçka që nuk ka ndryshuar fare: arti ka qenë e do mbetet çështje që dëshmon se sa një popull ka të etabluara elitat e veta kulturore, shkencore, politike e tjera. Mosleximi në Maqedoni dëshmon se ne ende nuk kemi etabluar elitat tona të gjinive të ndryshme. Përndryshe, si mund të kuptohet e vërteta se ne kemi më pak lexues se sa është numri i profesorëve universitar që ligjërojnë letërsi dhe gjuhë. Kjo ka vetëm një shpjegim: ne, si shqiptarë të Maqedonisë, ende kemi kuazi-elita, kemi arsimim të cunguar dhe shumëçka tjetër që i ka hije një populli i cili nuk ka pasur mundësi, që në mënyrë të natyrshme, të kultivojë të gjitha shtresat e veta sociale.
KOHA: Pos jush dhe një apo dy krijuesve tjerë nga Maqedonia që arrijnë të botojnë në Kosovë e Shqipëri, krijuesit tjerë , kuptohet bëhet fjalë për ata me vlera, kanë mbetur të margjinalizuar. Pse ndodh kjo. Nuk ka interesim nga Tirana e Prishtina, apo bëhet fjalë për diçka tjetër?
K. Mehmeti: Mendoj se për krijuesin shqiptar, kudo që ai është, kurrë nuk ka qenë më lehtë se sot të botojë në hapësirën mbarëshqiptare. Andaj më duken absurde dhe qesharake pohimet se dikush sot mund të pengoj ndonjërin të botojë kudoqoftë në Kosovë apo Shqipëri. E di një gjë: filozofinë se dikush në Tiranë, apo Prishtinë, nuk i duron shkrimtarët e mirë të këtushëm, e kanë promovuar shkrimtarët që nuk shohin problemin në vetveten, por te të tjerët. E di se edhe filozofinë, se ne shkruajmë mirë, por lexuesit nuk dinë të lexojnë, e kanë shpikur ata që as dinë të shkruajnë, as të lexojnë. Apo jam i bindur se filozofinë për shkrimtarin i cili bëhet i famshëm vetëm pasi të vdes, e kanë shpikur ata vepra e të cilëve do vdes ditën që do varroset autori i saj. Unë nuk them se ne krijuesit e këtushëm shqiptarë nuk përballemi edhe me arrogancën e Tiranës, e cila shpesh mendon se këtu nuk ka asgjë të vlefshme, apo se nuk përballemi edhe me mendjemadhësinë e Prishtinës se nga ne nuk mund të pritet asgjë e vlefshme. Por, e them me plot bindje, se vlera vet hap rrugën, them se edhe në Tiran edhe në Prishtinë, me dashamirësi presin artistin që vjen nga Maqedonia. E them me plot bindje, se Tirana e Prishtina, dinë t’i gëzohen çdo të arrire tonë, si pjesë e arritjeve tona mbarëkombëtare. Sa për veten, në Shqipëri dhe Kosovë ndjehem më shumë shkrimtar se sa këtu ku jetoj. Sa për veten, jam i bindur se Tirana e Prishtina nuk kanë dëmtuar asnjë vlerë tonën, por përkundrazi, kanë bërë çmos që ato vlera të pakta që kemi, t’i ngrenë sa më lartë në piedestalin e vlerave mbarëkombëtare.
