ANILA ÇULI

(Gazeta Standard)

Shkrimtari shqiptar në Maqedoni, Kim Mehmeti, pohon mbi krijimtarinë e tij letrare, si dhe dëshirën e prindërve për ta bërë mjek apo hoxhë fshati. Shkrimtari Mehmeti pohon mbi dorëshkrimet e para të dorëzuara Anton Pashkut dhe vlerësimet e tij mbi të riun e talentuar, i cili nga ajo ditë nuk iu nda më krijimtarisë letrare. Dëshira për të mësuar e lexuar shqip me libra të futur “kontrabandë”, në Maqedoni, të dominuara nga gjuhët sallave, të cilat i nevojiteshin patjetër, si dhe librat e huaj të zëvendësuara pas ‘90-s me autorë shqiptarë .

Vepra e tij ka mundur të ngrejë kryet edhe gjatë kohës kur të lexuarit dhe të shkruarit shqip në Maqedoni nuk e kishin atë liri të plotë. Ka mundur të kapërcejë kufijtë dhe të bjerë në duart e lexuesit kosovarë dhe së fundmi në duart e lexuesve shqiptarë pas viteve ‘90. Shkrimtari i njohur jo vetëm në Maqedoni, por edhe më tej, Kim Mehmeti, bën pjesë në atë plejadën e krijuesve shqiptarë në Maqedoni, që vijon të lëvrojë në gjuhën shqipe. Një burrë me tipare të vrenjtura në pamje të parë, por teksa bisedon me të, të lë tjetër përshtypje. Një njeri babaxhan, i cili di të bëjë mjaft shaka dhe ta jetojë jetën si t’i vijë, me të mirat dhe të këqijat e saj. Një njeri me personalitet të veçantë, i ndryshëm, i cili karakterizohet nga një shpirt aventurier, që i pëlqen të prekë çdo gjë në këtë botë, edhe pse mund të mos ketë atë formim, ashtu siç bënte dikur kur ishte i ri, pasi kërkonte të studionte për gjithçka, por fati i kishte rezervuar që ai të merrej vetëm me botën e letrave. Të thurte prozë dhe kryesisht natën kur ai gjendej larg stresit dhe pranë mbretëreshës së qetësisë së tij absolute.

Proza e tij e shkruar me shumë elegancë, me një stil krejt të veçantë, ka ngjallur kureshtjen edhe nga botues të huaj, duke bërë kështu që vepra e tij të gjendej në duart e lexuesve ndërkombëtarë. Tashmë, shkrimtari Kim Mehmeti është bërë mjaft i njohur për gjithë lexuesit shqiptarë. Ai bën pjesë në atë kategori shkrimtarësh origjinalë, mjeshtër i përkryer i gdhendjes së fjalës dhe imazheve. Kim Mehmeti është autor i mjaft librave si “Dënesje”, "Bolero", "Fati", "Fati i Fatushës", “Lulehëna”, "Fshati pa varreza"…, romanet: "Shtatë net dënesje", "Fshati i fëmijëve të mallkuar", “Atje dhe dikur”, “Ritet e Nishanes” “Vitet e urithit”.

Shkrimtari i njohur, Mehmeti, i lindur në një fshat të vendosur pranë malit Vodno, nga shpesh shihte kryeqendrën e vendit të tij, Shkupin të ndriçuar, e që shumë shpejt do të bëhej një prej njerëzve më të rëndësishme të asaj qendre, të cilën në ato kohë e shihte me admirim. Shpesh i pohonte vetes se askush nuk të çon në atë “dritë”, nëse burimin e saj nuk arrin ta gjesh vetë. Fëmijërinë e tij e kaloi në atë fshat, ku ekrani i TV do të mungonte krejtësisht, pasi mungonte elektrifikimi. Dikur prindërit e tij dëshironin që ai të bëhej një mjek i njohur apo një hoxhë fshati, po fati për Kimin kishte rezervuar diçka tjetër ishte e thënë që ai të merrej vetëm me krijimtari.

Dikur imituesi i “Bitëllsave”, që dëgjonte me mjaft kureshtje CD e tyre, të Elvis Preslit, të Xhimi Hendriksit, “Rroling Stonsve”, edhe sot e kësaj dite e ndan jetën e tij mes qytetit të zhurmshëm dhe fshatit të qetë.

“Jam rritur në mjedis ku porsa dilje nga oborri i shtëpisë, ndjeje mungesën e gjuhës shqipe. Jam shkolluar në kohë kur në Maqedoni kishte vetëm një shkollë të mesme në gjuhën shqipe, dhe thuajse asnjë fakultet në gjuhën tonë”. Kohë në të cilën, sipas tij, i duhej patjetër të njihte gjuhën maqedonase, sepse kjo i duhej qoftë dhe për të ndjekur programet për fëmijë në televizor, apo për të parë ndonjë film, duhej të dije patjetër këtë gjuhë. Pasi shqipja nuk u hynte në punë aspak, dhe se gjuha maqedonase ndonëse nuk ia kishin imponuar ta mësonim që nga lindja, ajo u duhej patjetër, pasi njohja e saj ishte e domosdoshme për të shkuar te mjeku, te shitësi… Pa e njohur atë gjuhë mbeteshe në “rezervatin” e fshatit apo rrugicës ku jetonte. Andaj edhe atyre që donin asokohe të lexonin diçka më shumë se librat shkollorë të tetëvjeçares, duhej të dinin patjetër gjuhët sllave, në të cilat përktheheshin veprat e autorëve botërorë. Edhe sot e kësaj dite, në bibliotekën e tij dominojnë librat në gjuhët e sllavëve të Jugut, të cilët janë të papërdorshëm për fëmijët e tij, duke ripërtërirë me përkthimet shqip, që i blen në Tiranë e Prishtinë sa herë udhëton. Dhe në raftet e bibliotekës së tij qëndron e heshtur një e kaluar interesante, kur fshehurazi ata lexonim librat e marra “kontrabandë” nga Tirana, ku sot fëmijët e tij dhe ai nëpërmjet internetit, shfletojnë të gjitha gazetat e Tiranës.

Ka filluar të shkruajë që herët në shkollën tetëvjeçare, e më tej edhe në të mesme, ku si të rinjtë që kërkojnë sa më shumë dije, ai është regjistruar në tetë fakultete, ku asnjërin prej tyre nuk e ka përfunduar plotësisht, duke iu rikthyer sërish fushës së krijimtarisë.

“Tërë rininë e kalova duke shëtitur nëpër botë dhe nëpër profesione. Në njëfarë mënyre doja të bëhesha çdo gjë që më joshte në momente dhe rrethana të caktuara”, – shprehet ai e ndërsa leximin dhe shkrimin i ka pasur të përjetshme, si pjesë të pandarë. Krijimtarinë e ndien të vetmen gjë të rëndësishme në jetën e tij, si çdo gjë pa të cilën jeta do i dukej e pakuptimtë. “E di se kur shkruaj jam ai i vërteti, se vetëm atëherë thuajse asgjë nuk më mungon. Jam i prirë ngandonjëherë të besojë se krijimtaria është “sëmundje” që nuk shërohet, e për të cilën as që kërkoj të gjejë ilaç”. Mendon se krijuesi është një njeri tjetër që jeton brenda tij që herë pas herë, bëhet mbisundues i qenies së tij. Botimet e para të tij më serioze ka nisur t’i botojë në Kroaci, në gjuhën kroate. Kjo pasi gjuha amtare i mbeti e fjetur në vetëdije. Aty nga vitet tetëdhjetë filloi t’i kthehej gjuhës amtare dhe të botojë edhe në shqip nëpër gazetat dhe revistat e atëhershme në gjuhën shqipe në Maqedoni e Kosovë. I kujtohet fare mirë kur dorëshkrimin e parë ia dorëzoi shkrimtarit të madh Anton Pashkut, e që prej atij kontakti ku mori mjaft vlerësime pozitive nga ai, do të fillonte ta shihte më seriozisht artin e krijimtarisë, duke shkuar mjaft libra që nga ajo ditë e deri sot.

Normalisht nuk i pëlqen të punojë me grafik, sepse edhe frymëzimi për të shkruar nuk ka ndonjë kufi kur fillon dhe kur mbaron. Ai vjen vetvetiu dhe normal që Mehmeti shkrimtari, publicisti dhe analisti i njohur në Maqedoni e mirëpret. “Ka periudha kur vetëm lexoj, kur vetëm shkruaj prozë, apo kur më pëlqen të merrem me analiza politike. Kurrë nuk arrij që këto tri prirje të mia t’i bashkojë. As vetë nuk e kuptojë pse ndodh kjo. Tani jam në periudhën kur asgjë nuk mund ta zgjojë krijuesin në mua dhe kur veten e ndiej vetëm si një vëzhgues i rrjedhave politike dhe shoqërore”. Dhe nuk janë të pakta rastet kur ai dëshiron vetëm të shëtisë, të merret me gjëra që e largojnë edhe nga krijimtaria, edhe nga leximi, edhe nga shkrimet gazetareske. Sipas tij, tani për tani krijuesi e sodit analitikun politik, të cilit me asgjë nuk i ndërhynë dhe nuk e shqetëson. Pra, kjo mund të konsiderohet si një nga ato periudhat e tij jetësore kur krijimtaria e tij është në pushim të përkohshëm, pa e ditur se kur mund të kthehet. Shprehet se kjo ndodh ndonjëherë me vite të mbetet e përgjumur, pa e shqetësuar fare.

Autori i mjaft librave ndjehet si kopshtar, të cilin kur e pyesin se cilën lule të veçojë më të bukur, e ai e di se sa me kujdes i ka rritur të gjitha, se sa i varfër do dukej kopshti i tij pa cilëndo nga ato lule që ka kultivuar, prandaj dhe ai e ka të vështirë të veçojë librin më të mirë. “Çdo libër imi është frutë i një periudhe krijuese timen, andaj ato me asgjë nuk mundë të krahasohen me njëri tjetrin, përpos me vlerat estetike që kanë ne vete”, – pohon ai. Gjithçka që ka trajtuar në prozën e tij sot i duket e largët, i takon një periudhe të kaluar, të caktuar që ka qenë atje e që mbase e bën të dallojë nga ky i sotmi. Të gjithë ato libra përbëjnë botën e tij krijuese, dhe si të tillë, ato libra për të janë njësoj të rëndësishëm. Vetëm lexuesi është ai që mund të përcaktojë se cili nga ato është më i rëndësishëm, e ndërsa kritika e ka thënë të veten, shpeshherë edhe ka veçuar disa tituj të tij, ku romani i tij i fundit “Vitet e urithit”, i botuar në Shqipëri nga Shtëpia Botuese “Toena” në Tiranë, është mjaft i vlerësuar. Në lidhje me librat e tij mund të shprehet se ndjehet më mirë kur shkruan tregime, sesa prozë të gjatë.

Babai i tre fëmijëve të mrekullueshëm, dhe i pikëlluar për humbjen e dy djemve të tjerë, të cilët në jetën e përditshme i ndjen më të “gjallë” se këta që i ka pranë. Pohon se ata rriten brenda tij, nuk ka ditë që të mos i mendoj se si mund të dukeshin sot. Por nuk dëshiron të flasë për këtë, pasi nuk do t’i mjaftonin tërë gjuhët e botës për të përshkruar dhimbjen e tyre, ku shpesh ka pyetur veten se pse i ka ndodhur kjo (por kurrë nuk ka thënë: “përse mua”, sepse gjithmonë e ka ditur se atij mund t’i ndodhë çdo gjë që nuk u ndodh të tjerëve). Sot ka arritur në një përgjigje “Qysh i ri, fëmijët i kam dashur mbase edhe jashtë mase. Andaj, ndonjëherë them se ndoshta Zoti ka dashur që qysh i ri, përpos dashurisë së skajshme që kisha për fëmijët, të shijojë edhe dhembjen e skajshme. Sepse, vdekja e fëmijës, për prindin është më e dhembshme se çkado qoftë tjetër”.

Por shkrimtari Mehmeti është mjaft i interesuar dhe për letërsinë shqiptare në përgjithësi, që është tej kufijve të tij. “Arti në përgjithësi dhe krijimtaria letrare si pjesë e vlerave artistike shqiptare, janë ajo vlerë dhe ai letërnjoftim që na bënë të ndihemi mirë përballë cilitdo populli dhe cilësdo kulture tjetër”. Edhe pse nuk e ndjen veten kritik të kualifikuar, ai është një lexues shumë i mirë. Me lehtësi veçon shkrimtarët tanë bashkëkohorë që me ëndje i lexon si Fatos Kongollin, Eqrem Bashën, Zija Çelën, Mehmet Krajën.

Koha e lirë është e pakonceptueshme tek shkrimtari Mehmeti, madje e papranishme. Kohën e jeton me përkushtim të njëjtë. Ajo që e brengos kohëve të fundit është ndjenja se koha kalon shpejt, se java i përfundon ende pa e filluar. “E dua shumë pyllin, por edhe shëtitjet nëpër të nuk i mbaj fare më të parëndësishme sesa orët kur shkruaj, apo kur bëj ndonjë punë tjetër”. E dëshiron mjaft edhe oborrin e kullës së tij, të cilën e ka ndërtuar pranë një ngushtice malore, pranë lumit ku ka kaluar fëmijërinë e tij, e ku gjithashtu, i përkushtohet punës, sa harron çdo gjë, ku nuk i mungon asgjë.

I konsideron të rëndësishme orët që kalon me fëmijët e tij, kur dalin së bashku dhe herë–herë, ndihet si në ëndërr dhe i bëhet e pabesueshme se fëmijët i janë rritur. “Dua të jem sa më shumë me ta, sepse ashtu arrij më lehtë ta shijoj kohën, ta kuptoj se sa ngutshëm ajo kalon. Kur jam me ta më shtohet bindja se e tërë jeta ka vetëm të kaluar, se ndoshta jeta nuk është asgjë përpos një kujtim për atë që ka ndodh, se e tashmja zhduket po aq shpejt sa radhiten edhe këto shkronja në ekranin e kompjuterit time, përderisa u përgjigjem pyetjeve tuaja. Se “koha e tashme” në të vërtetë është vetëm një “tak” brenda të cilit nuk mund të vendosësh as pikën pas përfundimit të fjalisë”.

E ndërsa për sa u përket projekteve të tij më të afërta ai përgjigjet mjaft qetë, sepse ka lënë pas vetes gjysmëshekulli jetë, e shton “nëse nuk ia arrin ta jetosh jetën deri në pesëdhjetë vjet, pas asaj moshe as mos u mundo të bësh projekte të mëdha jetësore”. Andaj nuk dëshiron t’ia prishë vetvetes kënaqësinë se ato më të vlefshmet i ka realizuar dhe se tani mund të jetojë edhe pa projekte të parapërgatitur. Pra, të jetojë i qetë si “bixhozxhiu”, të cilit i mjafton të mos humbë më shumë nga ato që ka humbur në të kaluarën, e t’i mbetet ajo që ka fituar deri tani. “Projekte konkrete nuk kam, por edhe më tej do mbetem ai që kam qenë gjithmonë: njeri që ngutshëm e jeton jetën, “bixhozxhi” që ndërhyn në lojën e fatit të vet jetësor, ashtu siç nuk e pret askush”.